Analiza SWOT najczęściej traktowana jest jako narzędzie analizy strategicznej, które służy do określenia najlepszych kierunków rozwoju badanego obiektu, np. przedsiębiorstwa czy kraju. Przy tworzeniu analizy SWOT uwzględnia się cel działania, otoczenie badanego obiektu, jego wnętrze poprzez identyfikację wewnętrznych i zewnętrznych czynników.

Istotą analizy jest określenie tych czynników i posegregowanie ich na cztery grupy:
1. Mocne strony (Strenghts) – czynnik wewnętrzny, czyli to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu.
2. Słabe strony (Weaknesses) – czynnik wewnętrzny, czyli to co stanowi słabość, barierę, wadę obiektu.
3. Szanse (Opportunities) – czynnik zewnętrzny, czyli to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany.
4. Zagrożenia (Threats) – czynnik zewnętrzny, czyli to co stwarza dla obiektu niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany.

Istnieją trzy podstawowe rodzaje analizy SWOT:
1. Obiekt jest ograniczony lub pozbawiony wpływu na czynniki zewnętrzne (szanse i zagrożenia), na odwrót z czynnikami wewnętrznymi (mocne i słabe strony).
2. Szanse i zagrożenia są czynnikami, które mogą dopiero nastąpić, a mocne i słabe strony to czynniki aktualne.
3. Najprościej ujmując szanse i zagrożenia to czynniki zewnętrzne wobec badanego podmiotu lub zjawiska, a mocne i słabe strony to czynniki wewnętrzne.